Zachęcamy do zapoznania się z raportem grupy ekspertów ds. jakościowych inwestycji w kształcenie i szkolenie.

Autorzy raportu analizowali efektywność wydatków publicznych na edukację skupiając swoje badania w ramach następujących czterech obszarów mających znaczący wpływ na wyniki edukacyjne i równość w edukacji:

• nauczyciele i szkoleniowcy – jakość pracy nauczycieli jest kluczowym czynnikiem wpływającym na osiągnięcia uczniów a odpowiedni poziom wynagrodzeń oraz dobre warunki pracy są podstawą funkcjonowania entuzjastycznej i dynamicznej kadry nauczycielskiej. Ważne jest też różnicowanie zachęt finansowych, by przyciągnąć i zatrzymać nauczycieli konkretnych przedmiotów czy w konkretnych rejonach, ale te mechanizmy muszą być bardzo precyzyjnie zaprojektowane i ukierunkowane. Łagodzenie skutków zmian demograficznych w populacji nauczycieli to przede wszystkim zachowanie równowagi między rekrutowaniem nowych i zatrzymywaniem już pracujących nauczycieli.
• cyfrowe uczenie się – nowoczesne technologie są zarówno szansą jak i wyzwaniem dla systemów edukacji. Zwiększają efektywność i umożliwiają włączenie w proces edukacyjny bardziej różnorodnych grup uczniów. Jednak mogą też zwiększać nierówności z uwagi na nierówny dostęp do urządzeń i usług cyfrowych technologii. Cyfrowa edukacja wymaga odpowiednio wyszkolonych i doszkolonych nauczycieli, co z kolei powinno odbywać się w dobrze wyposażonych instytucjach szkolących. W aspekcie doszkalania szczególnie istotne jest podnoszenie pedagogicznych cyfrowych kompetencji („pedagogical digital competences”) nauczycieli. Potencjał wykorzystania nowoczesnych technologii poza szkołą jest nadal nie w pełni wykorzystywany, szczególnie w zakresie łączenia uczniów ze szkołą i zajęć kompensacyjnych, które można przeprowadzać dużo niższym kosztem i na większa skalę.
• infrastruktura edukacyjna – obiekty edukacyjne są ważnym elementem, który wpływa na proces edukacyjny w szczególności na interakcje między uczniami i nauczycielami. Więcej działań powinno się koncentrować na zrozumieniu połączenia między fizycznym środowiskiem uczenia się a wynikami uczniów. Dodatkowo, użytkowanie obiektów po godzinach pracy szkoły, choć kosztowne, może pozytywnie wpływać na społeczności lokalne – budynki szkoły mogą stać się miejscem spotkań okolicznych mieszkańców i przyczyniać się do ich integracji.
• równość i włączenie społeczne – badania wyraźnie wskazują, że te systemy edukacyjne, które redukują nierówności między uczniami mają również lepsze wyniki nauczania i dobrostanu uczniów. W tym kontekście wczesna opieka i wychowanie mają pozytywny wpływ na wyrównywanie szans i są bardzo efektywne kosztowo, dlatego inwestowanie w te formy edukacji i zwiększanie dostępu do nich jest kluczowe. Środki finansowe powinny być zróżnicowane w zależności od potrzeb – szkoły wspierające większą liczbę uczniów z grup defaworyzowanych powinny otrzymywać wyższe wsparcie. Dodatkowe programy wsparcia uczniów z gorszymi wynikami, np. w formie tutoringu rówieśniczego czy zajęć indywidualnych są efektywne jeśli interwencje są spójne, dostosowane do potrzeb i innych form wsparcie oraz nieprzerwane.

W sprawozdaniu wskazano również długotrwałe konsekwencje pandemii COVID-19 dla systemów edukacji i szkoleń państw UE. Z powodu bezprecedensowego zamknięcia szkół, wiele państw członkowskich obserwuje niższe wyniki uczniów, a zgodnie z wynikami wcześniejszych badań zniwelowanie takich deficytów wymaga długiego czasu. Deficyty edukacyjne z czasem się kumulują i mogą powodować zmniejszenie uczestnictwa w edukacji wyższej, zmniejszenie szans na ukończenie studiów wyższych czy niższy dochód. Dlatego jednym z celów polityki państw UE powinno być niedopuszczenie do akumulacji tych deficytów a drugim – wzmocnienie systemów edukacji i szkoleń w obliczu możliwych przyszłych pandemii czy kryzysów. Poprawa infrastruktury cyfrowej szkół, wsparcie rozwoju zawodowego nauczycieli i podniesieni ich kompetencji cyfrowych powinny być jednymi z priorytetów polityk państw członkowskich. Kluczowe powinno być również promowanie różnych metod kompensowania deficytów edukacyjnych, takich jak tutoring, przyspieszone tryby nauczania, szkoły letnie czy dodatkowe szkolenia, szczególnie w przypadku osób, które mogą zbyt wcześnie opuszczać system edukacji.  

W raporcie znalazły się też rekomendacje dot. integracji nowoprzybyłych uczniów-migrantów w związku z agresją Rosji na Ukrainę. Wyniki badań, w tym badania PISA, wskazują, jak ważna jest znajomość języka nauczania dla sukcesu edukacyjnego uczniów, dlatego inwestowanie w systematyczne wsparcie językowe uczniów-migrantów jest newralgiczne. Eksperci wskazują, że połączenie integracji w ogólnodostępnej edukacji ze wsparciem w osobnych oddziałach jest najbardziej skutecznym podejściem. Czas spędzony w oddziałach przygotowawczych powinien być jednak ograniczony i związać się z przejściem do oddziałów ogólnodostępnych (ew. ze wsparciem).  W tym kontekście ważne jest wspieranie i szkolenie nauczycieli w zakresie lingwistyki, by mogli wspierać uczniów-migrantów w nauce języka nauczania. Wsparcie dla rodziców i włączenie ich w proces edukacyjny jest również korzystne z punktu widzenia osiągnięć uczniów-migrantów, frekwencji na zajęciach, umiejętności i zachowań społecznych, dobrostanu i aspiracji edukacyjnych.

Grupa ekspertów Komisji zaprezentowała też dobre praktyki w zakresie inwestowania w edukację, które mogą być inspiracją dla rządów i instytucji państw członkowskich.  

Zgodnie z informacją Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce przed końcem bieżącego roku zainicjowany zostanie nowy projekt mając na celu udostępnienie państwom członkowskim narzędzi, metod i wiedzy, aby wesprzeć ocenę polityki edukacyjnej w krajach UE.

Cały raport grupy ekspertów ds. jakościowych inwestycji w kształcenie i szkolenie dostępny jest na stronie Komisji Europejskiej.