Publikacja Michała Danielewicza i Kamili Hernik z Instytutu Badań Edukacyjnych powstała w oparciu o wielogodzinne wywiady pogłębione z osobami, które doświadczyły radykalnej zmiany zawodowej – zmieniły miejsce pracy i branżę. Dla lepszego zrozumienia zmiany zawodowej badacze sytuowali ją w szerszym kontekście i pytali respondentów również o całokształt dotychczasowych losów edukacyjno-zawodowych a także o rodzinę, priorytety życiowe, zasoby ekonomiczne i kluczowe momenty życiowej historii.

 Autorzy raportu zaproponowali typologię zmiany zawodowej opartą na materiale badawczym zebranym w terenie. Poniżej przedstawione typy zmiany różnicują powody stojące za zmianą, natężenie emocji jej towarzyszących, dynamika procesu czy też potrzeby, które zmiana ma zaspokoić.

• Poszukiwanie – narastającemu przekonaniu o potrzebie zmiany towarzyszy brak pomysłu na dalszą drogę kariery zawodowej. Głównym wyzwaniem tej ścieżki zmiany staje się odnalezienie swojego miejsca zawodowego.
• Okazja - pojawiająca się okazja zmiany zawodowej motywuje do rozważań dotyczących ryzyka i potrzeb. Okazje wykorzystują zazwyczaj ludzie gotowi zrezygnować z wypracowanej pozycji i towarzyszy im zazwyczaj proces, w którym odkryty zostaje własny potencjał.
• Ucieczka – zmianę poprzedza narastająca frustracja, której wynikiem jest większe skupienie się na tym czego już nie chcę się robić niż na pytaniu o kierunek zmiany. Czasami ucieczka jest wynikiem niezbyt udanej próby poszukiwania własnej drogi zawodowej.
• Dostosowanie – zmiana wymuszona jest przez czynniki zewnętrzne, np. chorobę, wypadek, regulacje prawne. Pierwszoplanowe znaczenie przy analizach dalszej drogi ma tutaj minimalizacja wysiłku i kosztów zmiany.

W raporcie znajdziemy również diagnozę czynników sukcesu w odniesieniu do zmiany zawodowej. Według respondentów kluczowe czynniki sukcesu to:

• Dyspozycje osobiste takie jak determinacja, otwartość, wiara we własne siły i umiejętności, przebojowość oraz samodzielność;
• Wsparcie głównie bliskich i znajomych;
• Kompetencje - głównie umiejętności interpersonalne, zdolność uczenia się, szerokie zainteresowania, praktykowanie nowego zawodu;
• Doświadczenie w tym rozpoznanie własnego potencjału oraz doświadczenie zmiany zawodowej w przeszłości (oswojenie jej);
• Postawa – jasno określony cel, chęć podejmowania wyzwań czy potrzeba robienia czegoś sensownego;
• Zasoby materialne.

Nietypowym i ciekawym rozwiązaniem przyjętym w publikacji jest zamieszczenie obok głównej narracji minireportaży, skupiających się na indywidualnym wymiarze zmiany zawodowej i przybliżające historie kilkorga spośród uczestników badania.

Publikację można pobrać tutaj.